Friesland: veel onbekende grafzerken uit de kerk van Brantgum

Inleiding

In de kerk van Brantgum zijn ze bezig met het restaureren van de kerk. Op 6 november 2018 hebben Melle Koopmans en ik een eerste bezoek aan deze kerk gebracht. Momenteel - begin november 2018 - is de oude vloer verwijderd en zijn er elf grafzerken tevoorschijn gekomen. Van maar één van deze zerken was uit de literatuur bekend dat deze er zou moeten liggen. De rest is voor ons nieuw. Er ligt in ieder geval ook nog één zerk onder de vloer van de hal. Mogelijk komt die te zijner tijd in beeld. De vloer in het koor wordt niet verwijderd. We weten niet of daar nog zerken te vinden zijn. Bij een eerdere restauratie zijn er al twee oude zerken verplaatst naar de toren.

De kerk van Brantgum is uit de twaalfde eeuw. Het is een oorspronkelijk romaanse kerk die voor het laatst gerestaureerd is in 1972.

Bronnenonderzoek

Uit de bekende bronnen zijn ons maar een aantal grafschriften bekend. Ze zijn te vinden via www.walmar.nl/inscripties. Een van deze was het grafschrift van dominee Harmannus Bruinsvelt. Dit hebben we nu teruggevonden. We kunnen het hier nu volledig weergeven. Volgens Romein's Naamlijst der predikanten zouden er zes grafzerken van de familie Bruinsvelt moeten zijn. We hebben er maar twee teruggevonden.:

1636. Johannes Bruinsveld, (hij onderteekende de formulieren Joh. Brunsvelt, maar schreef later ook wel Bruinsvelt), broeder van Theod. te Aalzum , kandidaat, overleed den 26 November 1680, oud omtrent 72 jaren, en is begraven te Brantgum , volgens zijn grafsteen. Men vindt aldaar nog vijf grafsteenen van de familie.

Een aantal van de gevonden grafzerken hebben familiewapens gehad. Helaas zijn deze allemaal grondig weggekapt. Alle foto's zijn van Melle Koopmans.

Grafzerk 1

Anno 1679 den 15 xbris is in den heere saliglyck ontslapen de eerbare ende devchtsame Tryntje Gerryts gewesen huisvrou van de eerw:  godsal[igen] geleerde d. Hermannvs Brunsvelt diener des goddelijken woordts tot Nes out in haer 33 iaer ende leit alhier begraven

Den 28 iuly 1745 is in den heere gerust die eerbare Sipkjen Joukes in leven  huisvrou van Gerardus Bruynsveld en leit alhier begraven out in haar 70ste iaer

Hier uit ben ik gekomen
Waar uit ik ben gekomen

Trijntje Gerrits was een dochter van Gerrit Gosses Heeringa en Baukje Pieters. Van beiden zijn de grafzerken in de kerk van Hantumhuizen terug te vinden. Trijntje trouwde in 1671 met dominee Harmanus Bruinsvelt. Haar schoondochter Sipkje Joukes Fokma staat op dezelfde steen. zij is een dochter van Jouke Cornelis Fokma en Liesbeth Meintes Doma uit Oosternijkerk. Van beiden is de grafzerk onder de vloer van de kerk van Oosternijkerk te vinden. Zij was getrouwd met Gerrit Bruinsvelt van grafzerk 2.

Grafzerk 2

Anno 1681 den 16 october is in den heere saliglyck ontslape de eerwaarden godsaligen geleerde d. Harmannvs Brunsvelt in leeve dienaar des goddelijken woordts tot Nes out ontrent 41 iaer ende leit alhier begraven

Den 11 februari 1729 is den eersame Gerardus Bruinsvelt in den heere gerust oud in sijn 57 ste iaer en leit alhier begraven

Ao 1770 den 10 may stierf Trijntie Gerrits Bruinsvelt ouwt 63 jaar en 5 maanden geweest huisvrouw van wyl. ontvanger E:L: Boscha tot Nes

Dominee Harmannus Bruinsvelt was de zoon van dominee Johannes Harmens Bruinsvelt. Ook zijn zerk zou in de kerk van Brantgum moeten liggen. We hebben deze niet gevonden. Harmannus was getrouwd met Trijntje Gerrits Heeringa van grafzerk 1. Gerrit Bruinsvelt was zijn zoon en Trijntje Gerrits Bruinsvelt zijn kleindochter. Gerrit Bruinsvelt was getrouwd met Sipkje Joukes Fokma van grafzerk 1. Trijntje Gerrits Bruinsvelt is in 1736 getrouwd met Eelke Luitjens Bosscha.

Grafzerk 3

Anno 1681 den 13 mey is in den heere gerust die ... ovt ontrent 53 iaer ende leit alhier begraven

Ick heb mijn strijt gestreden
Ick hebbe uijt gedient
Nu legh ick hier beneden
En wachte mijne vrient
Om weer met hem te pare
Hier onder in het stof
En namaels op te varen
Tot onses schepper lof

Den 21 augusti 1721 na middag te drie uere is in den heere gerust de eerbare deugtsamen Gertie Rinses de huisvrou van Ian Iohannes oud seven en dertig jaren en 5 weeken en leit alhier begraven

Grafzerk 3 zit voor een deel onder de vloer zodat we de naam van het eerste opschrift niet hebben kunnen lezen. Het zou om de moeder van Rinse Jans van grafzerk 4 kunnen gaan.
Gertje Rinses is de dochter van Rinse Jans van grafzerk 4 en Emke Folkerts van grafzerk 7. Ze was getrouwd met Jan Johannes Roersma, de zoon van Johannes Andries Roersma en Beitske Jans uit Ee.

Grafzerk 4

Anno 1720 den 1 en april na middagh te twe uier is in den heere gerust den eersame seer discreete Rinse Ians in syn leeven bysitter aen het ed. gerechte van Westdongerdeel en volmaght voor eygen erfde op den landsdage ende ontfanger en reghter en huisman en ouderling in den dorpe Brantgum oud synde 71 iaren en 6 weecken en leit alhier begraven

Rinse Jans was de grootvader van Folkert Sjoerds Ripperda van grafzerk 9. Hij was getrouwd met Emke Folkerts van grafzerk 8. Rinse is boer in de omgeving van Brantgum. De grafzerk van zijn zuster Atje Jans ligt in de toren van de kerk van Brantgum en was al bekend, zie nummer 13.

Grafzerk 5

Anno 1721 den 4 februari is in den heere gerust de eerbare Bauckjen Pyt[ters] ... oud 28 jaar en leit alhier met twe van haar kinderen begraven

Ook grafzerk 5 ligt deels onder de vloer waardoor we ook deze tekst niet helemaal kunnen lezen. Baukje Pieters is de dochter van Pieter Jans Hania en Tjitske Rinses Sinia. Ze was getrouwd met Sjoerd Rinses van grafzerk 6. Ze zijn de ouders van Folkerts Sjoerds Ripperda van grafzerk 10. De twee kinderen over wie gesproken wordt zijn Saapke (1718) en Rinse (1721).

Grafzerk 6

Anno 1721 de 16 september is in den heere gerust de eersaame Sjoerd Rinses in syn leeven ontfanger en rechter in den dorpe Brantgum oud 40 jaren en 18 weken en leit alhier begraven

Sjoerd Rinse is de zoon van Rinse Jans van grafzerk 4 en Emke Folkerts van grafzerk 7. Hij was getrouwd met Baukje Pieters Hania van grafzerk 5.

Grafzerk 7

Anno 1723 den 11 juny is in den heere gerust de eerbaere Emcke Folckerts weduwe van de eersame bysitter Rinse Jans oudt 69 jaeren en 12 weecken en leidt alhier begraven

Emke Folkerts is de vrouw van Rinse Jans van grafzerk 4. Ze is de dochter van Folkert Klases.

Grafzerk 8

Anno 1765 den 2de iuli is in den heere gerust de eerbaare Aeltie Rinses wed Lieuwe Melis oud 78 iaar en 11 maenden en leit alhier begraven

Ook rust hier onder den wel edele gestrenge heer mr Rinse Rypperda voorheen raad en rentmeester der domeinen en ontvanger generaal der middelen van consumptie in Vriesland gebooren te Dockum den 25 november 1747 gestorven op den Huyze Toutenburg onder Ryperkerk den 12 juny 1812 in den ouderdom van 64 jaaren en omtrend 7 maanden zijnde getrouwt geweest met de wel edele gebooren vrouwe  Maria Elisabeth Canter Visscher begraven in de kerk te Dockum

Aaltje Rinses is ook een dochter van Rinse Jans van grafzerk 4 en Emke Folkerts van grafzerk 7. Ze was getrouwd met Lieuwe Melis.

Rinse Ripperda was de zoon van Folkert Sjoerds Ripperda en de kleinzoon van Sjoerd Rinses van grafzerk 6 en Baukje Pieters Hania van grafzerk 5. Hij was getrouwd met Maria Elisabeth Canter Visscher.

Grafzerk 9

Ao 1771 den 4 maart is in den heere gerust mejuffrou T.H. geboren Piekenbroek in haare eds. leeven geweest de huisvrou van E.H. de Haan oud ontrent 64 jaaren en leit alhier begraaven

Het gaat hier om Theodora Hendrina, een dochter van dominee Hendrik Piekenbroeck en Theodora Willinck. Zij trouwde in 1762 met boer Aebe Hoekes de Haan uit Holwerd. Zij was eerder in 1746 getrouwd met Klaas Ruarda uit Holwerd.

Grafzerk 10

Hier rust in verwagtinge van een zalige opstandinge het sterffelijk deel van den heer Folkert Rypperda in leeven burgemeester en raad in de vroedschap der stad Dockum gebooren te Brantgum den 19 october 1716 overleden te Dockum den 18 augustus 1808 in den ouderdom van 91 jaaren en 10 maanden

Zijn nagelatene twee zoonen hebben aan wijlen hunnen waardigen vader dit gedenkteeken ter gedagtenis toegewijd

Een grijsaard die de deugd bestendig hulde deed
Die beide aan stad en volk heeft tijd en vlijt besteed
Een achtbaar man gezien bij kleinen en bij grooten
De braave Rypperda ligt in dit graf beslooten

Folkert Sjoerds Ripperda was de zoon van Sjoerd Rinses van grafzerk 6 en Baukje Pieters Hania van grafzerk 5. Hij trouwde in 1745 met Baukje Reinders Sinia. In 1728 is hij de eigenaar van de Ripperda State te Bornwird. Zo komt hij aan de achternaam Ripperda.

Hij maakte in de jaren 1757, 1764, 1773 en 1786 deel uit van het burgemeesterscollectief van Dokkum.

Grafzerk 11

Ao 1684 den 20 ...

Verder geen informatie. Het zou kunnen zijn dat het hier een van de kinderen betreft van Johannes Bruinsvelt en Ursel van Tjessens: Rinkje, Worp of Johannes.

In de toren

In de toren liggen nog twee oude grafzerken waarvan de teksten in grote lijnen al bekend waren.

Grafzerk 12

Ao 1676 de 13 mey is in de heere gerust den eersamen en seer dischreten Rienck Tziedses out ontrent 48 iaer ende leit alhier begraven

Anno 1708 den 9 ianuarius is in den heere gerust de eerbare ende deughtsame Antje Ebbes eerst geweest de huysvrouw van den eersamen Rienck Tzietses ende daerna geweest de huysvrou van den eersamen Oeds Pytters out ontrent 72 iaren ende leit alhier begrave ende verwachtende een salige opstandinghe in Christo Iesu

Rienk Tjitses kwam uit Wetzens en trouwde in 1658 met Antje Aebes uit Niawier. Ze gaan op Verdema in Brantgum wonen. Na zijn dood hertrouwde zij in 1680 met Oeds Pieters.

Grafzerk 13

Anno 1678 den 6 iulius is in den h[eere gerust] Attie Jans die echte huisvrou [van] ... Iacob Iansen out in 27 iaer e... ... kinderen begraven verwaghtende een salighe opstandinghe in Christo Iesu

A I

Den 20 maart 1772 is in den heere gerust Frau Fetses huisvrouw van wijlen Ian Jeltes oudt 69 jaaren en 3 maanden en legt alhier begraven

Waar voert de bleeke doodt ons heenen,
Eer men het denkt
Hij knaagt, hij sloopt de sterkste beenen
Aan snoode zondaars 't euwige weenen
Aan godvrucht 't euwig wel hij schenkt

... [is] in den heere geruist de eerba[re] ende dueghdtsaame Geertje Luidinga die eghte huisvrouwe van den eersame Pytter Iacobs ontfanger tot Waexens out ontrent  37 iaren ende leit alhier begraven

Anno 1767 den 3 maart is in den heere gerust de eersame Jan Jeltes in den dorpe Brantgum synde enen huisman en ouderling in de ouderdom van syn 59 iaar enleit alhier begraven

Myn lighaam rust in dese grond 
en leit met een gesloten mond
om ... godes lof opgaan
als ik sal voor myn rigter staan

Atje Jans was de zuster van Rinse Jans van grafzerk 4.