Onlangs kreeg ik een e-mail van Hindrik de Jong uit Tjalleberd. Hij had een bericht ontvangen van een Duitse kennis met een grafschift waarin een jaartal vervlochten zat:
Mors est pIo abItVs aD ChrIstI regna
Hij vroeg zich af of wij zoiets in Friesland wel eens tegengekomen waren. De twee gevallen die mij te binnen willen schieten, zijn die van de muursteen in de kerktoren van de Benedictuskerk te Dantumawoude (http://www.benedictuskerk.nl/?pagina=toren):
en de stichtingssteen van de St. Michaelskerk te Woudsend:
haeC eXstrUCta DeI trInI est In LaUDIbUs aeDes eXstet et In pago grata per enne bonIs
Alle waarden van de hoofdletters, als Romeinse cijfers, vormen het totaal van 1792.
Oudewater: chronogram in paneel communiebank Oudkatholieke kerk 1708
Mors est pIo abItVs aD ChrIstI regna
Hij vroeg zich af of wij zoiets in Friesland wel eens tegengekomen waren. De twee gevallen die mij te binnen willen schieten, zijn die van de muursteen in de kerktoren van de Benedictuskerk te Dantumawoude (http://www.benedictuskerk.nl/?pagina=toren):
theoDorVs
V sCheLtInga
Den eerstgeboren
geeft aen ons toren
een eeVWig steen
Voor VaDers been.
en de stichtingssteen van de St. Michaelskerk te Woudsend:
haeC eXstrUCta DeI trInI est In LaUDIbUs aeDes eXstet et In pago grata per enne bonIs
Alle waarden van de hoofdletters, als Romeinse cijfers, vormen het totaal van 1792.
Van een goede vriend hoorde ik dat dit fenomeen chronogram wordt genoemd. Een andere naam is jaardicht (http://nl.wikipedia.org/wiki/Jaardicht)
Ik heb eens rondgekeken naar meer voorbeelden. Via de website http://erfgoedkloosterleven.nl vond ik nog dit voorbeeld uit de Noord Brabantse plaats Sint Agatha:
hIC CVbat henrICVs / saCrI DeCVs orDInIs / Ingens / regIa VIrtVtis / reLLIgIonIs apeX
De jaartallen berekenen we als volgt. Ik doe dit even aan de hand van het eerste voorbeeld. We schrijven het schema van de Romeinse getallen verticaal uit:
M = 1000
D = 500
C = 100
L = 50
X = 10
V = 5
I = 1
Daar achter noteren we hoe vaak elke letter als hoofdletter voorkomt in het chronogram. In dit geval:
M 1
D 1
C 1
L
X
V 1
I 4
We komen dan op 1 * 1000 + 1 *500 + 1 *100 + 1*5 + 4*1 = 1609
Zo kunnen we dus van elke chronogram of jaardicht het jaartal berekenen. Ik ben benieuwd of we in Nederland en specifiek in Friesland nog meer van dit soort voorbeelden tegenkomen.
Oudewater: chronogram in paneel communiebank Oudkatholieke kerk 1708
Reacties